Cukrzyca (Diabetes Mellitus) jest grupa schorzeń, które spowodowane są przez nieprawidłowe działanie insuliny – hormonu odpowiedzialnego głównie za metabolizm węglowodanów. W wyniki rozregulowania poziomu glukozy we krwi, dochodzi do hiperglikemii lub/oraz wysokiego poziomu cukru we krwi – jest to oznaka cukrzycy.
Zanim zagłębimy się co to jest cukrzyca i omówimy jej rodzaje, musimy wiedzieć jak działa wcześniej wspomniana insulina.
Insulina
Insulina jest anabolicznym hormonem peptydowym, który działa ogólnoustrojowo i odgrywa zasadniczą rolę w metabolizmie węglowodanów. Hormon ten produkowany jest przez komórki beta wysp trzustki. Głównym powodem wytwarzania insuliny jest wzrost glukozy we krwi, głównie po posiłku zawierającym znaczące ilości węglowodanów. Dzięki zwiększeniu się produkcji insuliny zostaje zwiększony transport glukozy do wnętrza komórki, obniża to również poziom cukru we krwi. Problemy związane z poprawnym działaniem insuliny w organizmie są właśnie główną przyczyną cukrzycy.
Co to jest cukrzyca?
Cukrzyca jest uważana za chorobę cywilizacyjną – cierpi na nią ok. 1-2% światowej populacji. Jest to grupa chorób metabolicznych, która charakteryzuje się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru/glukozy we krwi wynikającym z defektu produkcji lub działania insuliny). Przewlekle utrzymujący się wysoki poziom glukozy we krwi może wiązać się z uszkodzeniem naczyń krwionośnych, serca, oczu, nerek lub nawet zaburzeniem czynności i niewydolności niektórych narządów.
Typy cukrzycy
Cukrzycę można podzielić na trzy główne typy, cukrzyca typu I, II i trzecia kategoria, którą oznaczymy jako pozostałe.
Postacią najczęściej występującą na świecie jest cukrzyca typu II, dotyczy najczęściej osób dorosłych z nadwagą i otyłością, wykazujących niewielką aktywność fizyczną. Typ II charakteryzuje się upośledzeniem wydzielana insuliny lub opornością na jej działanie. Pierwotnie dochodzi do zmniejszonej wrażliwości tkanek na insulinę (insulinooporność). Stan ten wymaga zwiększonej produkcji insuliny, co powoduję w dłużej perspektywie niewydolność trzustki. W tym typie cukrzycy dochodzi do uszkodzenia trzustki, a później zaprzestania wydzielania insuliny.
Cukrzyca typu I jest chorobą autoimmunologiczną spowodowaną błędnym działaniem układu odpornościowego, który nieodwracalnie niszczy własne komórki beta trzustki produkujące insulinę. Ich niszczenie prowadzi do narastającego niedoboru insuliny i ostatecznie do hiperglikemii. Trzeba zauważyć że wrażliwości tkanek na ten hormon nie jest zaburzona jak w przypadku cukrzycy typu II. Cukrzyca typu I stanowi ok. 10% wszystkich przypadków i najczęściej daje o sobie znać w dzieciństwie lub młodości.
Do pozostałej kategorii cukrzycy najczęściej zalicza się cukrzycę kobiet ciężarnych, które jest przejściowych zaburzeniem ustępującym całkowicie po zakończeniu ciąży. Zmiany fizjologiczne związane z ciążą: insulinooporność wywołana przez hormony, zaburzenia wydzielania insuliny i zwiększone wydzielanie glukozy przez wątrobę jest główną przyczyną tego rodzaju cukrzycy.
Typ I i jej objawy
Do najczęściej występujących objawów cukrzycy typu I zaliczają się:
- częste oddawanie moczu,
- rozdrażnienie,
- pogorszenie widzenia,
- spadek masy ciała przy apetycie,
- senność i ciągłe zmęczenie,
- zapach acetonu z ust (nieświeży oddech),
- duże pragnienie.
Objawy cukrzycy typu I pojawiają się nagle i najczęściej postępują bardzo szybko. U osób z typem I wydzielanie insuliny jest znikome bądź w ogóle nieobecne, więc dalsza egzystencja jest uzależniona od zewnętrznego podawania insuliny.
Typ II i jej objawy
U podłoża cukrzycy typu II znajduje się narastająca insulinooporność, czyli niewrażliwość komórek na insulinę. Tak jak w przypadku cukrzycy typu I objawy cukrzycy wynikają z hiperglikemii i zaliczają się do nich:
- większe pragnienie,
- częste infekcję grzybicze,
- gorsze gojenie się ran,
- ciągłe i chroniczne zmęczenie,
- pogorszenie widzenia,
- możliwość występowania mrowienie rąk i nóg,
- spadek masy ciała bez zmian ilości spożywanych kalorii,
- częstsze oddawanie moczu.
Leczenie
Insulinoterapia jest podstawowym leczeniem dla chorych na cukrzycę typu I. Używa jej się też do leczenia osób z typem II, u których nie wystarcza odpowiednia dieta, zmiana trybu życia i doustne leki przeciwcukrzycowe.
W Polsce w 2018 r. było 2,9 mln dorosłych chorych na cukrzycę, czyli prawie co jedenasty dorosły. Mówi się tu tylko o osobach zdiagnozowanych. Również coraz więcej osób ma stan przedcukrzycowy (insulinooporność – poziom glukozy w krwi na czczo 100-125 mg/dl) lub nie wie, że ma cukrzycę. Celem leczenia jest uniknięcie przewlekłych powikłań cukrzycy poprzez utrzymanie zalecanego dla danej grupy stężenia glukozy we krwi. Również coraz popularniejsze stają się diety nisko węglowodanowe lub nawet ketonowe, które obniżają lub całkowicie obcinają węglowodany w diecie.
Cukrzyca typu I
Insulina jest używana w leczeniu cukrzycy typu I. Osoby z dopiero co rozpoznaną cukrzycą muszą być leczone w szpitalu. Stosuje się insulinę we wlewie dożylnym do momentu wyprowadzenia z kwaśnicy ketonowej i wyrównania zaburzeń metabolicznych. Później jedynym sposobem leczenia tego typu cukrzycy jest insulinoterapia, której towarzyszy dieta cukrowa. Chory musi prowadzić samokontrolę, stosować glukometr w celu kontroli glukozy we krwi. Leczenie polega zwykle na podskórnych wstrzyknięciach insuliny.
Cukrzyca typu II
Rozwój cukrzycy typu 2 przebiega stopniowa. Początek to zazwyczaj otyłość, co prowadzi do insulinooporności i następnie cukrzycy. Ważna więc jest w tym przypadku wiedza i edukacja. Zapobieganie rozwojowi cukrzycy typu II to przede wszystkim dbanie o prawidłową masę ciała poprzez dietę i regularną aktywność fizyczną. Leczenie wymaga stosowania kilku metod jednocześnie, jest to edukacja, dietetyka, wysiłek fizyczny a także leczenie farmakologiczne. Lekiem stosowanym na początku jest metformina, która zmniejsza insulinooporność. Jeżeli pomimo leczenia cukrzycy, wartości glukozy się zwiększają dodaje się kolejne leki doustne. Nieskuteczność takiego leczenia oznacza całkowity brak insuliny produkowanej przez trzustkę i skutkuje rozpoczęciem stosowania insuliny podskórnie.
Cukrzyca – powikłania
Cukrzyca prowadzi do rozwoju powikłań – na świecie co kilka minut z powodu cukrzycy amputuje się stopę, choroba ta jest najczęstszą przyczyną ślepoty, niewydolności nerek czy nawet niedokrwienia serca i zawału mięśnia sercowego. Uświadomienie i zrozumienie przyczyn powstawania tej choroby, a głównie typowi II jest jednym z najważniejszych czynników mogących pomóc w walce z cukrzycą.
Jeżeli występują u Ciebie objawy cukrzycy – wykonaj podstawowe badanie cukru we krwi i skonsultuj się ze swoim lekarzem.
Obraz Steve Buissinne z Pixabay